Reprezentant dziecka zamiast kuratora reprezentującego dziecko

Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z dnia 14 sierpnia 2023 r., poz. 1606) podpisana przez Prezydenta RP dnia 2 sierpnia 2023 r. wprowadziła rozwiązania mające na celu m.in. wzmocnienie ochrony małoletnich, usprawnienie i uproszczenie procedur wyznaczania reprezentanta dziecka oraz przekazywania sądowi opiekuńczemu informacji o adwokatach lub radcach prawnych, którzy spełniają wymogi ustawowe dla reprezentacji. Nowelizacja obowiązuje już od 29 sierpnia 2023 r. , a od 15 lutego 2024 r. wejdą pozostałe jej przepisy dotyczące list adwokatów i radców prawnych, którzy mogą pełnić tę funkcję.

Reprezentant dziecka, a kurator

Wprowadzono zmianę nazewnictwa w art. 99 – 99³ KRIO zastępując pojęcie „kurator reprezentujący dziecko” sformułowaniem „reprezentant dziecka”. Dotychczasowe określenie mogło przysparzać problemów, bowiem częstokroć było mylone z pojęciem „kuratora sądowego”. Termin „reprezentant dziecka” właściwiej oddaje jego rolę, gdyż instytucję tę wprowadzono dla reprezentowania dzieci, a nie sprawowania nad nimi kontroli czy kurateli.

Uprawnienia reprezentanta dziecka

Reprezentant dziecka ma za zadanie zadbać i należycie chronić interesy małoletnich oraz jak najpełniej swoimi działaniami urzeczywistniać zasadę dobra dziecka. Zgodnie z art. 99 KRIO reprezentanta dziecka ustanawia sąd opiekuńczy dla dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, którego żadne z rodziców nie może reprezentować. Reprezentant dziecka jest umocowany do dokonywania wszelkich czynności łączących się ze sprawą, również w zakresie zaskarżenia i wykonania orzeczenia.

Art. 99² § 1 KRIO doprecyzowuje, iż reprezentant dziecka w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym, udziela na piśmie lub przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej temu z rodziców dziecka, które nie uczestniczy w postępowaniu, na jego wniosek, informacji niezbędnych do prawidłowego wykonywania władzy rodzicielskiej dotyczących przebiegu tego postępowania i podjętych w jego toku czynnościach, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie dobro dziecka. Reprezentant dziecka uzyskuje od tego rodzica informacje o dziecku, jego stanie zdrowia, sytuacji rodzinnej i środowisku, w zakresie niezbędnym do prawidłowej reprezentacji dziecka.

Co ważne, reprezentant dziecka może zwrócić się o informacje o dziecku także do organów, instytucji, stowarzyszeń, organizacji społecznych lub innych podmiotów, do których należy dziecko, które świadczą dziecku pomoc lub posiadają informacje o dziecku. Zaś te organy, instytucje, stowarzyszenia, organizacje społeczne lub inne podmioty są obowiązane do udzielenia tych informacji na wniosek reprezentanta dziecka (art. 99² § 2 KRIO).

Jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwalają, reprezentant dziecka nawiązuje z dzieckiem kontakt i informuje je w sposób zrozumiały i dostosowany do stopnia jego rozwoju o podejmowanych czynnościach, przebiegu postępowania i sposobie jego zakończenia oraz konsekwencjach podjętych działań dla jego sytuacji prawnej (art. 99² § 3 KRIO).

Wymagania ustawowe dla reprezentanta dziecka i sposób jego powołania

Ustawa zmieniająca nie zmodyfikowała wymagań ustawowych ani zakresu merytorycznego stawianych reprezentantowi dziecka, które są analogiczne jak uprzednio dla kuratora reprezentującego dziecko. Zgodnie z art. 99¹ § 1 KRIO reprezentantem dziecka może być ustanowiony adwokat lub radca prawny, który:

wykazuje szczególną znajomość spraw dotyczących dziecka, tego samego rodzaju lub rodzajowo odpowiadających sprawie, w której wymagana jest reprezentacja dziecka

lub

ukończył szkolenie dotyczące zasad reprezentacji dziecka, praw lub potrzeb dziecka.

Z kolei § 2 art. 99¹ KRIO wskazuje, że w przypadku gdy stopień skomplikowania sprawy tego nie wymaga, w szczególności gdy sąd opiekuńczy określi szczegółowo treść czynności, reprezentantem dziecka może zostać ustanowiona również inna osoba posiadająca wyższe wykształcenie prawnicze i wykazująca znajomość potrzeb dziecka. Jeżeli zaś szczególne okoliczności za tym przemawiają, reprezentantem dziecka może zostać ustanowiona także osoba nieposiadająca wyższego wykształcenia prawniczego.

W wyniku nowelizacji dodano do KPC art. 583¹, który nakłada na sąd opiekuńczy obowiązek niezwłocznego rozpoznania wniosku o wyznaczenie reprezentanta dziecka, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia wpływu tego wniosku.